Kurtlar Ve Cakallar

Sultan Abdülhamidin zekasi dikkate sayandi. Siyas meseleleri hemen anlar ve kavrar, halletmeye calisirdi. Bir kere görüstügü, hatta sadece gördügü adamin zihni veya yaratilis özelliklerini takdir degilse de tahminde ekseriya hakikate yakin bir isabet gösterirdi. Sefirlerin ve ecnebi misafirlerin bu hususta müteaddit ve riyasiz sahadetleri olmustur. Bu meleke sayesinde muhataplari üzerinde hüsn-i tesir icrasina muvaffak olurdu. Sahip oldugu üstün zeka ve politik kabiliyeti sayesindedir ki sehzadeligi rahat bir ortamda gecmistir. Sultan Abdülhamidin hafizasi pek nadir insanlarda bulunabilecek kadar kuvvetli idi. En eski ve en uc, teferruat konulari bile rahatlikla hatirlayabilecek derecede güclü bir hafizaya sahipti. Bir gördügü insani bir daha unutmamis, birisine verdigi emri senelerce sonra rahatlikla hatirlayabilmistir. Evhamli biri olmasina, evham ve evhamdan mütevellit heyecanlar zihni yorucu ve zayiflatici seyler olmasina, iktidardan uzaklastirilmasi sonrasinda yasadigi ve maruz kaldigi sikintilara ve ilerlemis olan yasina ragmen ahir ömrüne kadar unutkanliktan uzak kalmis, hafizasinin zindeligini büyük ölcüde muhafaza edebilmistir. Sultan Abdülhamid ahlaken hasin degildi. Merhameti son derece fazlaydi. Fakirlere yardim etmek, hasta ve caresizlerin imdadina yetismek hayir ve iyilikte bulunmak icin hicbir fedakarlik ve masraftan cekinmezdi.