Afganistan Tarihi - Baslangictan Günümüze

Bugünkü Afganistan, Türkistan, Hindistan Alt Kitasi ve Iran gibi kültürel farkliliklar barindiran üc önemli bölgenin cografi olarak kesistigi bir alanda yer almaktadir. Bu topraklar gecmiste bircok millet, medeniyet ve ordularin ugrakyeri ya da hakimiyet alani olmustur. Bu cercevede bakildiginda; Afganistan topraklari Daradan Makedonyali Iskendere, Araplardan Mogollara, Ingilizlerden Sovyetlere ve en son ABD ile müttefikleri tarafindan isgale ugramistir. Afganistani, ekonomik ve kültürel köprü ya da cok eski devirlerden beri kuzeyden Hindistana yönelik askeri seferlerde ugrak noktasi olarak farkli islevler üstlendigini görebiliyoruz. Afganistan safahati, bazi dönemlerde tarihin aydinlik caglarini yasarken, bazi dönemler de ise tarihin en karanlik ve acimasiz yüzünü temsil etmektedir. Baktarian döneminde Afganistan, Yunan Medeniyetinin bir parcasiyken, sanat ve kültürde günümüz Afganistanindan daha önde oldugu biraktiklari eserler ve arkeolojik kalintilarla malumumuzdur. Kusanlar, Eftalitler ve Türksahiler döneminde Afganistan, Budizm geleneginin ve sanatinin en üst noktasini teskil etmektedir. 2001de Taliban tarafindan patlatilan Bamyan Budhalari bu dönemin eseridir. Gazneliler ve Gurlular Afganistaninda, Islam dininin, ögretilerinin ve sanatinin en iyi temsil edildigi dönem olarak bilinmektedir. Ayrica günümüz Afganistanin, Pakistanin ve Hindistanin iclerine kadar Islam dinini yayilmasini saglamislardir. Timurlu sülalesinde Afganistan, tarihinin en parlak dönemini yasamistir, bilimden sanata, edebiyattan astronomiye, kurumsallasmadan teskilatlanmaya kadar bircok alanda Asyanin en iyisi olmuslardir. 16. Asir Timurlu Rönesansi veya Sark Rönesansi adiyla anilan dönemin merkezi Semerkandin yani sira Afganistandaki Herat ve Belh gibi önemli sehirler olmustur. Babürlüler döneminde Afganistan ve bölge, bilim, sanat, kültür ve hosgörü acisindan cagdasi olan diger Müslüman devletlerin en iyisiydi. Babürün torunu olan Ekber Sah dönemi, Babür Devletinin her acidan en güclü dönemidir. 18. Asirin ortalarinda Nadir Afsarin ölümü ile Ahmed Sah Durrani Afgan kabilelerini bir araya toplayarak kendi devletini kurmustur. Afgan asiretleri tarafindan yönetilen bu devlet, karanlik bir dönemi simgelemektedir. 19. Asirda ise Afganistanin tampon bölge olma özelligi ön plana cikmistir. Ingiltere ve Rusya arasinda devam eden siyasi ve ekonomik mücadelede, diger bir adiyla Büyük Oyun sürecinde baslayan bu özellik uzun yillar devam etmistir.