Muhtesem Imparatorlugu Yikanlar

Biz suna kaniiz ki, bir millet eger tarihini bilmiyorsa, tarihi yanlis ögretiliyor ve bilerek baska bir istikamete sevkediliyorsa, o millet icin cöküs mukadderdir. Pek geriye degil, yüz yil evveline dönüp baktigimiz vakit, Türk devletinin, Osmanli adi altinda dünya siyasi haritasinda isgal ettigi yerleri dehset ve ibretle görürüz. Üc kitaya yayilmis devasa bir imparatorluktan, dünyanin en kudretli iki donanmasindan birisine sahip olduktan, dünyanin en modern harp teknigine göre hazirlanmis ve devrinin bütün askeri otoritelerinin giptasini cekmis kudretli bir orduya sahip bir devletten geride kalanlarla meydana gelmis kücük bir devlet durumuna nasil indirildigimizi anlamak cidden pek zordur. Aklin ve idrakin reddetmeye daima meyyal bulundugu bir anlama keyfiyetini, derinlemesine inmedikce, Osmanli ciddi surette tedkik edilmedikce tesbit etmek asla mümkün degildir. Biz, iste bu anlama keyfiyetini yerine getirmek icin bu tecrübeyi yaptik ve Sultan Abdülaziz Hanin katli hadisesini ele eldik; zira, bu mevzu üzerinde, Türk milletinin salahiyetli bildigi zevatin hemen hepsinin yazdiklari, birbirlerinin devami veya teyidi mahiyetinde olarak, daima bir istikamette gelismis ve hepsi bir noktada ittifak etmislerdir Sultan Abdülaziz katledilmistir, intihar etmemistir.