Osmanli Modernlesmesinde Ilk Adimlar

Osmanoglulari, on dördüncü asrin basinda Anadolunun kuzeybatisindaki Bitinyada kurduklari beyliklerini tarihleri boyunca cihan devletine imparatorluga, topraklarini da üc kitaya at sirtinda genisletir. Bunu Osmanli öncesi Türk-Islam medeniyet birikimi üzerine insa ederken kendilerinde olmayan ve muhtac olduklari bilgileri ve teknolojileri alma hususunda tereddüt etmemislerdir. Zaman icerisinde Osmanlilar ile Avrupalilar arasinda dengelerin ekonomik, siyasi ve teknolojik acidan aleyhlerine dönmeye baslamasiyla yeni arayislara girismisler ve muhtac olduklari unsurlari secici bir sekilde aktarmayi basarmislardir. Bu kitapta, Osmanlilarin, Bati teknolojisi, bilimi ve modern egitim konularinda attiklari ilk adimlarin hikayesi anlatilmaktadir. Osmanlilar, klasik dönemden yani on besinci ve on altinci asirlardan itibaren ihtiyac duyduklari özellikle harp teknolojisi, madencilik, haritacilik ve pusula ile mekanik saatcilik konularinda Batidaki bu gelismeleri degisik vasita ve yollarla fakat secici bir tavirla takip ederek basarili bir sekilde transferini gerceklestirmistir. On sekiz ve on dokuzuncu yüzyillarda hem teknoloji transferi tesebbüslerini hem de mevcut ekonomik altyapilarini sanayilesmeye yönlendirme gayretleri olmustur. II. Mahmuttan itibaren egitim müesseselerinin kurulmasi ve burada modern bilimin ve teknik egitimin yerlesmesi hususunda önemli adimlar atmislardir. Mühendishanelerin ve tibbiyelerin kurulmasiyla yetisen pek cok asker ve sivil uzman kendi sahalarinda eserler vermis ve ileri adimlar atmislardir. Buna paralel olarak, Türkcenin bilim dili olmasi konusunda önemli gelismeler saglanmistir. Modernlesme yolunda bir baska önemli adim ise Türk hukukunda var olmayan tüzel kisilik kavraminin yerlesmesi ve buna bagli olarak ilm ve mesleki cemiyetlerin kurulmasidir. On dokuzuncu yüzyilin ikinci yarisi ve yirminci yüzyilin basinda haberlesme ve ulastirma teknolojilerinde hizli aktarmalarin ve adaptasyonlarin oldugunu görüyoruz. Öyle ki, Osmanlilar, Birinci Dünya Savasinda devletlerinin müdafaasini alti yüz sene önceki ecdadi gibi at sirtinda degil bu sefer ucak kokpitinde yapmislardir. Bu kitap, 1980den bu yana kirk yillik bir süre zarfinda resm arsivlere ve Osmanli aydinlari ile devlet adamlarinin eserlerine; Türkiyede ve yurtdisinda bu sahalarda yapilan öncü calismalara dayanarak hazirlanmistir. Ihsanoglu, bu kitapta, uzun yillar Osmanli tarihinin modernlesme gayretlerini karalayan önyargilari yikarak yeni bilgiler ve yorumlarini okuyucunun bilgisine sunmaktadir.