Arabistanli Philby

Arabistan, Osmanli kültüründe Hicaz adiyla ün salan, Hac yollarini acik tutmak icin ugruna asirlarca savaslar verilen bir bölge olarak öne cikmaktadir. Emperyalistlerin Osmanliyi durdurma istekleri uzun süre devam etmis ve nihai amaclari bölgeyi Osmanlidan koparmak olmustur. Bu cercevede Orta Arabistanin Necd bölgesinin bedevileri arasinda dogup yayilan Vehhablik hareketinin ayrilikci faaliyetleri, özellikle Ingilizler tarafindan desteklenerek burada Ingiliz sömürge politikalari uygulamaya konulmustur. 20 yüzyilin baslarinda Ortadogudaki Osmanli-Arap catismasiyla ilgili simdiye kadar yapilmis calismalar özellikle Lawrencein ismini ön plana cikarmaktadir. Halbuki bölgedeki yerel yöneticilerin yani basinda cok daha yikici faaliyetlerin aktörleri olan baska önemli Ingilizler de bulunmakta idi. Bunlar Britanyanin cikarlari dogrultusunda Osmanli aleyhtari yeni devletler kurma yönündeki faaliyetlerin ya dogrudan planlayicisi veya uygulayicisi olmuslardir. Elinizdeki bu calisma, Arabistanda, bazen seyyah, siyaset adami, ajan, tüccar ve bazen devletin en üst yetkilisi, yüksek mahkeme üyesi; ama cogu zaman Kral Ibn Suudun basdanismani olarak görev alan Ingiliz Harry St. John Bridger Philbynin 1885-1960 hayatini ve faaliyetlerini konu edinmektedir. Bölgenin kaderinin sekillenmesinde önemli rol oynayan Ajan Philbyyi ve onun yardimiyla Vehhablik hareketini devlete dönüstüren Kral Ibn Suudu anlamak bakimindan bu eser, tartismasiz alaninda yapilmis ilk arastirma niteligi tasimaktadir. Prof. Dr. Mehmet Dalkilic