Hatirat

Abdülhalik Rendanin hatirati, dagilmakta olan imparatorlugun, kurtulus mücadelesinin ve yeni kurulan Cumhuriyetin mal ve idar kaidelerine dair birinci elden tanikligiyla ilk kez okurlarin dikkatine sunulmaktadir. Kalemiyeden mülkiyeye dogru bir dönüsüm geciren Osmanli devlet bürokrasisinin merkezinde, ömrü devletin aksa-yi garbindan aksa-yi sarkina mülk idareyle gecen bir devlet adami, ve Cumhuriyetin sivil mimarlarindan Mustafa Abdülhalik Renda, Balkan Savasinda memleketi Yanyanin düsüsünden sonra Preveze üzerinden Istanbula hareket ederken hissettiklerini hatiratina söyle kaydeder Canakkaleye gelinceye kadar istirabim yüzümden belli oluyordu. Yolda daima düsünüyor, ati hakkinda bir türlü karar veremiyordum. Istanbula hareket ederken kararim Anadolunun ortasinda bir yer bularak ailemi hemen oraya nakletmekti. Canakkaleden iceri girince genis bir nefes aldim. Dogdugum günden beri teneffüs ettigim vatan havasini soluyordum yeniden. Birden yüzüm degisti. Yüzüme cökmüs olan ümitsizlik havasi dagildi. Vatani yükseltmek, felaketlerden ders almak gerekti-gini düsünmeye basladim. Abdülhalik Bey Maliye Vekaletine geldigi zaman Hazinenin borclari her türlü intizamini kaybetmis idi. Abdülhalik Bey Maliye vekilligini aldiktan alti ay sonra Hazinenin bir vaadini eline alan alacakli, o vaadi ic ve dis bankalarda saglam bir bono gibi degerlendirebiliyordu. Bir daha görmüstüm ki, sözüne ve intizamina güvenilen bir Maliye vekili altin dolu kasa kadar kiymetlidir. - Ismet Inönü Bu devlet ve siyaset adami kariyerinin en yüksek merhalesi olan Türkiye Büyük Millet Meclisi Baskanliginda ise insan ve siyas olgunlugunun en kiymetli semerelerini vermistir. TBMM tesrii, tutum ve ahlak bakimindan Mustafa Abdülhalik Renda gibi tam manasiyla bir baskan görmemistir diyebiliriz. O, sanki, bir Garp demokrasisinin parlamenter teamülleri icinden yetismis gibiydi. - Yakup Kadri Karaosmanoglu Mustafa Abdülhalik Bey, gercek hayatta esine pek az rast gelinecek kadar mükemmel bir insan, iyi bir vatandas, aile babasi, devlet memuru örnegidir. Hayatini onun kadar prensiplere göre düzenleyenler ve bu prensiplere noktasi noktasina bagli kalabilenler azdir. - Ahmet Emin Yalman