Talat Pasa; Bir Örgüt Ustasinin Yasamöyküsü

Ittihat ve Terakki bir inkilap ve ihtilal cemiyetinden dogdugu ve o cemiyet ruhunu daima muhafaza ettigi halde, keskin bir sima olamazdi. Daima muhafazakar ve ileri unsurlar arasinda uzlasma adimlariyla yürüdü ve daha ziyade, muhafazakar ve oportunist bir politika takip etti. Cünkü Talat böyle idi. Vatani icin hayatini feda etmek lüzumu ile karsilassa idi katiyen eminim ki, bu cezri hareketi memnuniyetle, tereddütsüz göze alirdi. Fakat siyasi hareketlerde onu radikal, cüretkar ve cok ileri adimlara sevk etmek kabil degildi. Hükumet heyulasini devirmek icin bir Babiali baskini tertip edilmek lazim gelirse, Talat hic tereddüt etmeden tabancasini kapar ve bu tehlikeli isyan hareketinin önünde yürürdü. Mesela eski arap harflerini atarak latin harflerini alma mevzu bahis olursa Talat bunu yapmak cesaretini gösteremezdi.Kadinlarin carsaflarini atarak yüzlerini acmak istenirse o bu hareketi ele alma cüretini gösteremezdi. Belki icinden bu yeniliklere tamamen taraftar degildi. Belki zamanin müsait olduguna ihtimal vermiyordu. Kimbilir belki o günlerde hakli olan Talat idi. Hüseyin Cahit Yalcin