Osmanli Devletinin Kisa Sosyal Tarihi

Sosyal tarih denildigi zaman akla gelen önemli tarihcilerden G. M. Trevelyan klasiklesmis olan English Social History adli eserinde sosyal tarihi siyasi tarihin haric biraktigi ya da unuttugu insanlarin tarihi olarak tanimlar. Bunu yaparken, insanlari siyasetten bagimsiz düsünmenin zor oldugunu ve hele Ingiltere insani icin bunun daha zor oldugunu belirtir. Sosyal tarih olmaksizin iktisadi ve siyasi tarihin anlasilamayacagini savunur. Bu sözleri Osmanli tarihi ve insanina uyarlamamiz mümkündür. Nitekim XX. yüzyilin ikinci yarisindan itibaren Charles Issawi, Roger Owen, Halil Inalcik, Donald Quataert, Nikolai Todorov gibi tarihci ve sosyal bilimciler Osmanli sosyal ve ekonomik tarihinin farkli dönemlerine ve bölgelerine isik tutmaya calistilar. Bu calismalarin hicbirisi devleti konu disinda birakmamistir. Bu calismalarda birinci ve ikinci elden nicel ve nitel veriler kullanilarak Osmanli toplumunun bürokrasiden baska diger unsurlari da incelenmistir. Elinizdeki bu kitap, merhum Kemal Karpatin vefatindan kisa bir süre önce arsivini düzenledigi sirada, ayirip yayinevinin mutfagina gönderdigi, bir yönüyle yukarida ismi verilen sosyal bilimcilerin takip ettigi metot ve verileri kullanmak suretiyle olusturulmus bir sosyal tarih calismasidir. Osmanli Devletinin devraldigi tarihsel miras ve cografya üzerine kurdugu özgün sosyo-politik, ekonomik, kültürel ve asker yapilanmasinin bilhassa XVI. yüzyilin sonundan itibaren yasadigi dönüsümün sebepleri mukayeseli bir bakis acisiyla tahlil edilmektedir. Karpat, kendisine has üslubu ve metodolojisiyle Osmanli siyasasi ve toplumsal yapisi üzerindeki temel dinamiklerin paradoksal degisimini genel yönleriyle tahlil ederken cok ilginc ayrintilara deginmek suretiyle hem bir bütün halinde Osmanli tarihini incelemis hem de birtakim ayrintilari da ihmal etmedigini göstermistir. Merhum Kemal Karpatin 35 yil önce hazirladigi bu kitabi nesretmekle hüzünlü bir sevinc yasamaktayiz.