Hiristiyan Protestanliginin ve Kizilbas Inancinin Dogusu

Hiristiyan Protestanliginin ve Kizilbas Inancinin Dogusu kitabi, gerek islenen konular gerekse yaklasim bakimindan ve 1890li yillarda kaleme alinmis olmasi acisindan dönemin önemli belgesi niteligi tasimaktadir. Dagavaryana göre hicbir din veya inanis tamamiyla yeniden yaratilamaz. Mutlaka daha önce var olan dinlerden ve inanclardan dogar; yüzyillar süresince etkilesime ugrayarak degisir. Bu arastirmada Nazaret Dagavaryan kaynak inanclari inceleyerek, Protestanligin ve Kizilbasligin bu inanclardan nasil dogdugunu ve mevcut zamandaki durumlarini irdelemistir. 25 Aralik 1862de Sivasta dogdum. Istanbula gelerek, Amenapirgicyan Okuluna basladim; mezun olduktan sonra 1878de Fransaya gittim. 1883te Istanbula döndüm; birkac ay Ziraat Nezaretinde calistiktan sonra, memleketim Sivastaki mektebe müdür oldum. Bu arada Istanbul Ermeni gazetelerine makaleler yazi-yordum. 1885te Istanbulda kurmus oldugum Kidagan Sarjum Bilimsel Hareket dergisinin yayinini da sürdürüyordum. 1887de Fransiz Hastanesinde asistan doktor olarak ise basladim, 1889da Surp Pirgic Ermeni Hastanesinde baskatiplik yaptim. Sultan Hamid zulmünün doruga ciktigi dönemdi, sürekli evimde arama yapiliyor ve beni sorguya cekiyorlardi. 1896da hapsedildim, dört ay sonra genel aftan yararlanarak serbest birakildim. Katolikos Bas Patrik secimleri nedeniyle Kafkasyada bulundugum sirada, Osmanli Meclis-i Mebusanina, Sivastan mebus secildim. Koyu bir milletperver olarak Osmanli Parlamentosunda, toprak sorunu ve mill haklarin korunmasi konularinda, sert tartismalara girdim. Soydasim olan Ermeni mebuslarla tartismaya girip Hürriyet ve Itilaf Partisinin kurucularindan biri oldum.