Hatirat 1913-1922

Yakin tarihimiz bircok acikli olay, elem ve duygu yüklü anilarla doludur. Geriye dönüp söyle bir göz atildiginda, tarih sahnesinde rol oynamis bircok önemli siyasetci, devlet adami, yazar ve sanatcinin hatiralarini kaleme aldiklari görülür. Ittihat ve Terakkinin önde gelen üc liderinden biri olan Cemal Pasa tarafindan yazilan anilar da bu türdendir. Mahmut Sevket Pasa Suikasti, Trablusgarp Savaslari, Balkan felaketi, I. Dünya Savasina giris, Kanal Harekati, Serif Hüseyin Isyani ve Ermeni olaylari gibi son dönemi ilgilendiren bir dizi alt baslik, bu anilarin alani icindedir. Ittihat ve Terakki Cemiyetinin asker kanadi icerisinde ikinci adam rolünde yer alan Cemal Pasa, Hatiratina Istanbul Muhafizligina getirildigi tarihten itibaren baslamistir. Genel olarak Hatiratinda Pasanin, kendisini temize cikarma, aklama ve aleyhinde yapilan iddia ve iftiralara cevap verme endisesinin hakim oldugu görülmektedir. Onun cevap verdigi söz konusu iddia ve iftiralarin sahiplerinden bazilari, Amerika Büyükelcisi Morgenthau ile Rusya Büyükelciligi Bastercümani Mandelstamdir. Bu iki sahsin, Ermenilerle ilgili olarak yaptiklari yanlis, tarafli ve gercek disi aciklama ve yazilari Cemal Pasa tarafindan tek tek izah edilerek cürütülmeye calisilmistir. Diger taraftan Pasanin özellikle tenkit edildigi konularin basinda Arap ihtilalcilerine karsi aldigi sert tedbirler, Osmanli Hükümetinin I. Dünya Savasina girmesinde oynadigi rol ve Ermenilerle alakali meseleler gelmektedir. Eserde bu konulara da aciklik getirilmektedir. Cemal Pasanin Hatirati özellikle 1913-1917 yillari arasindaki siyas, sosyal ve asker gelismelere ait önemli bir kaynaktir.