Süveys Kanali - Acilisi ve Osmanli Devletine Etkisi

Süveys Kanali dünyanin en önemli suyollarindan biridir. Özellikle insan eliyle yapilan en önemli kanallarin basinda gelmektedir. Akdeniz ile Kizildenizin yakinligi ve arazinin de uygun olmasi nedeniyle cok eski zamanlardan beri bu isin yapilmasi üzerine bircok tasari hatta girisim olmustur. Firavunlar zamaninda bu girisimlerden bazilari faaliyete gecmistir. M.Ö. 4.000e kadar giden tesebbüsler sonucu bazi kanallar ortaya cikmistir. Ancak bu kanallar bugünkü gibi Akdeniz ile Kizildeniz arasinda degil; Kizildeniz ile Nil arasinda ve Nil vasitasiyla Akdenize ulasmak icin yapilmistir. Süveys Kanalini acma tesebbüsü XIX. yüzyila kadar bircok kez gündeme geldi. 1840li yillardan itibaren de tartisilmaya baslandi. Bircok kimse kanalin acilmasiyla ilgilenirken, bu ise Ferdinand de Lesseps öncülük etti ve Misir valisi Said Pasa döneminde faaliyetler ivme kazandi. Tartismalar baslandiginda Osmanli Devleti bu konuda tereddütlüydü. Baslangicta bu isin yapilabilecegini imkan dahilinde görmedi; sonralari ise Ingiltere ve Fransanin arasinda kaldi. Ayni zamanda Misir üzerindeki hukukuna zarar vermeden ve haklarini tehlikeye atmadan meseleyi cözmek icin ugrasti. Osmanli Devleti, kanal tartismalari sirasinda bircok ic ve dis sorunla karsi karsiya kaldigi icin bu ise bütün dikkatini veremedi. Yine de bu isi ciddiyetle ve büyük bir titizlikle uzun süre takip etti. Elindeki sinirli imkanlar ve karsilastigi baska sorunlar kanal meselesinin cözümünü zorlastirdi. Kanal meselesinde bircok muhatap vardi Fransa, Avusturya ve Ingiltere en önde gelenlerdi. Ancak Osmanli Devleti bu meselede kilit devlet konumdaydi. Kimi zaman sartlara bagli olarak degisiklikler gösterse de, Osmanli Devleti kanal konusunda her seye ragmen kararli bir politika takip etti. Iki denizin birbirine kavusmasi 15 Agustos 1869da tamamlandi. Ismail Pasa ile Lesseps, kanalin acilis merasiminin 17 Kasim 1869da yapilmasina karar verdi. Acilis essiz bir merasimle gerceklesti. Ismail Pasa Avrupayi dolasarak hükümdarlari, kanalin acilisina bizzat davet etti. Yapilacak senlikler ve tören icin kendi kesesinden 20 milyon Fr. verdi. Acilis törenine imparator ve imparatoriceler, kral ve kraliceler, prens ve prensesler ile bilim adamlari, sairler, Avrupanin bircok meshur ismi davet edildi ve onlar da kismen geldiler. Süveys Kanalinin acilis törenine yaninda Imparator Fransuva Jozef bulundugu halde Fransa Imparatoricesi Eugenie katildi. Prusya veliahdi, Hollanda veliahdiyla esi, Hanovre prensiyle, Ingilterenin Istanbul elcisi Henry Elliot, Avusturya Amirali Tegethof, Kont Andrasi en yüksek tabaka misafirler arasindaydi. Süveys Kanalinin Osmanli Devletinin varligi ile dogrudan ilgisi vardir. Bunu birkac acidan ele almak mümkündür. Birincisi Osmanli Devletinin elinde olan Ortadogu topraklarina daha fazla yabancinin gelmesi, ikincisi dünya ticaretindeki degisimle beraber ticaret yollarinin ve stratejik yerlerin zamanla degismis olmasi, ücüncüsü Misirin Osmanli Devletinin elinden cikmasi ve dördüncüsü de Ingilterenin Osmanli Devletinin toprak bütünlügünü savunmaktan vazgecmesi ilk akla gelenlerdir. Bunlar tek tek ele alindiginda Süveys Kanalinin Osmanli Devletine etkisi ve onun ömrünü ne sekilde kisalttigini anlamak daha kolay olacaktir.