Türkiyede Romantik Tarihcilik

Ivan Illich, Gölge Is kitabinda Bir tarihci olarak tamamen yeni olma iddiasi tasiyan her seye süpheyle yaklasirim. Bir fikrin öncüllerini tespit edemezsem, derhal bunun aptalca bir fikir oldugundan süphe ederim. Eger gecmiste yasamis insanlardan tanisik oldugum ve hayalimde beni sasirtan sey hakkinda tartisabilecegim birisini bulamazsam kendimi son derece yalniz ve bugünkü kisitli ufkuma mahkm kalmis hissederim der. Mustafa Oral da Illich cizgisini tarihcilik, tarih anlayisi, tarih yazimi ve tarihsel düsünce baglaminda Osmanli döneminden mesrutiyete, mesrutiyetten cumhuriyete sürdürüyor. Mustafa Oral, bu önemli kitabinda Kita Avrupasi ile Islam ve Osmanli dünyasinda tarihcilik gelenegini ve tarihsel düsüncesini ilmek ilmek isliyor, tarihciler ve eserleri üzerinden yeniden tartismaya aciyor. Aydinlanma ile ortaya cikan epistemolojik baglamin tarih tarihcilik anlayisina ve düsüncesine yaptigi katkiyi hem Avrupa özelinde hem de Osmanli örneginde alt baglamlari ile okura sunuyor. Mesrutiyetten cumhuriyete tarihcilik geleneginde ve tarih düsüncesinde degisim ve sürekliligi, Avrupasi düsüncesi ile girilen etkilesimin satir aralarini anlamaya ve anlatmaya calisiyor. Romantik tarihciler gecmisi tarihsel roman yazarlarinin etkisiyle heyecan verici, siyaset kuramcilarinin etkisiyle Fransiz Devrimi ile bozulan siyasi istikrarin yeniden saglanmasinin araci olarak gördüler. Romantiklere göre tarih, yasanilan zamanin kurumlarini gercekten anlamak ve degerlendirmek amacina yönelik olmalidir. Bunun icin gecmise deger verilmeli ve onu korumalidir. Bu tarih görüsü, Ortacaga karsi belirgin bir ilgi de uyandirdi. Bu tarih anlayisinin etkisi ile Ortacag tarihcileri gecmisi, verimli ve parlak bir tarihsel dönem olarak degerlendirmeye basladilar. Romantik tarih anlayisi, rasyonalist tarih görüsüne bir tepki olarak gelisti. Elinizdeki kitap, bu cografya icin önemli dönüm noktalarindan olan mesrutiyet yillarinda Osmanli modernlesmesinin, Batida egemen olan romantik tarih söylemi ile nasil etkilesime girdigini ve cumhuriyet ideolojisine evrildigini gözler önüne seriyor.