Osmanli Zihniyetinin Olusumu

Ali Fuat Bilkan, dönemin sadece siyas ve din metinlerini degil, tarih, bilim, sanat ve bilhassa edebiyat literatürünü -sadece yüksek edebiyati degil halk arasinda ragbet gören edebiyati da- inceleyerek, Osmanli zihniyet ikliminin olusumunu resmediyor. Osmanli Devletinin, ilk evresinde, Selcuklu ve onun devami niteligindeki Anadolu Beyliklerinden devraldigi mirasi yeniden ürettigini; 15. yüzyildan sonra özgün bir kültürel üretimin basladigini görüyoruz. Her halükarda, arka planda Hint ve Iran kültür zemininden yeseren birikimin, Sasan ve Timurlu devlet geleneklerinin Osmanli zihniyet dünyasina vurdugu damga barizdir - keza heterodoksinin ve onu bastirma gayretinin de... Hz. Muhammed ve Hz. Ali etrafinda olusan edebiyata, alperen tiplemesine, Oguzculuga, vel kültüne, tasavvuf ve tarikat yapilarina, siirin ve bilimin kaynaklarina bakarak, ince iscilikle cizilmis bir zihniyet haritasi. Anadolu Selcuklulari ve Beyliklerin bilim, sanat ve kültüre katkilarinin Osmanli kavraminin gölgesinde kaldigi bir gercektir. ... Henüz devlet otoritesinin merkezlestirici baskisinin olusmadigi ve birden fazla din, siyas ve kültürel güc odaginin varligini sürdürdügü bir dönemde, dinin ve tasavvufun toplum hayatindaki gercek yeri de acikca görülmektedir. Bir sonraki yüzyillarda neredeyse tamamen devlet denetimine girecek ve kurumsal hale gelecek olan din hayat, kurulus döneminin en renkli yönünü olusturmustur. ALI FUAT BILKAN